Một đoàn tàu Shinkansen của Nhật Bản.

"55,853 tỷ USD là con số được tính ở thời điểm năm 2008, đến khi triển khai chắc chắn là tổng mức đầu tư sẽ cao hơn rất nhiều", Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền lo ngại khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự án đường sắt cao tốc Hà Nội – Tp.HCM chiều 17/4.

Đây là dự án quan trọng quốc gia phải trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư.

35,6 triệu USD/km

Theo tờ trình, Chính phủ kiến nghị Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư dự án tại kỳ họp thứ bảy với nhiệm vụ chuyên chở hành khách trên tuyến Hà Nội – Tp.HCM, chủ đầu tư là Tổng công ty Đường sắt Việt Nam.

Tuyến đường sắt cao tốc này sẽ được xây dựng mới với tốc độ khai thác 300 km/h (vận tốc thiết kế = 350 km/h), đường đôi, khổ 1.435mm, điện khí hoá; công nghệ động lực phân tán – EMU (đoàn tàu Shinkansen của Nhật Bản).

Tổng mức đầu tư sơ bộ của dự án là 55,853 tỷ USD (khoảng 35,6 triệu USD/km). Dự kiến dự án bắt đầu thiết kế xây dựng vào năm 2012 và hoàn thành toàn tuyến vào 2035.

Tổng số nhu cầu sử dụng đất của dự án là 4.170 ha, trong đó 383,7ha là đất ở khu dân cư tại vùng đô thị, 813,1ha là đất ở khu dân cư vùng nông thôn, 1.589,3ha là đất nông nghiệp và 1.383,9ha là đất rừng.

Với chiều dài 1.570 km, tuyến đường sẽ đi qua 20 tỉnh thành, xây dựng 27 ga, trong đó 25 ga dọc tuyến và 2 ga đầu cuối.

Theo tính toán của Chính phủ, nếu không xây dựng đường sắt cao tốc thì nhu cầu vận tải hành khách trên hành lang Bắc - Nam đến năm 2030 sẽ vượt năng lực của các loại hình vận tải là 57 triệu hành khách/năm, tương đương 156.000 hành khách/ngày.

Bao nhiêu năm sẽ hoàn vốn?

Thẩm tra sơ bộ, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đánh giá Dự án mới được nhìn nhận ở giá trị trực tiếp mà chưa phân tích sâu tới tác động đối với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và hội nhập trong khu vực.

“Vì Dự án đòi hỏi vốn đầu tư quá lớn nên hiệu quả tài chính của dự án không cao”, Chủ nhiệm Đặng Vũ Minh nhấn mạnh. Con số để minh chứng là ở phương án cơ sở, khi áp dụng chính sách giá vé 3 (bằng 75% giá vé máy bay) thì chỉ số nội hoàn tài chính (FIRR) cũng chỉ đạt 2,4 - 3%.

Cũng theo cơ quan thẩm tra, chi phí tư vấn dự án tới 3.830 triệu USD (chiếm 6,8%), chi phí dự phòng tới 7.285 triệu USD, chiếm 13% so với tổng mức đầu tư là hơi cao.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền phân tích, đến năm 2020 thì hệ thống giao thông đã được cải thiện nhiều. Vì vậy cần tính toán kỹ hơn chứ không thể chỉ tính đến số hành khách vượt quá năng lực vận chuyển là bao nhiêu.

Vốn là vấn đề rất là quan trọng nên cần tính toán thật kỹ về tính khả thi. 55,853 tỷ USD là con số được tính ở thời điểm năm 2008, đến khi triển khai chắc chắn là tổng mức đầu tư sẽ cao hơn rất nhiều, ông Hiền lo ngại.

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Kiên cũng nêu lên thực tế lâu nay các công trình quan trọng quốc gia đều phải tăng vốn gấp rưỡi, thậm chí có công trình không quyết toán nổi.

Chủ tịch Hội đồng dân tộcKsor Phước “phân vân nhất là vốn”. Bởi thời điểm triển khai dự án này thì đất nước cũng cần nguồn lực rất lớn cho nhiều công trình khác. Lộ trình thực hiện như thế nào, thời gian nào hoàn vốn được thì phải báo cáo rõ với Quốc hội, ông đề nghị.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Hồ Nghĩa Dũng trả lời, hoàn vốn cho hạ tầng rất khó, còn hoàn vốn đầu tư về phương tiện thì cần khoảng 12 năm. “Rất lo về vốn” nhưng Bộ trưởng cũng cho hay hiện chưa có cam kết nào về vốn vì cần có dự án thì mới thảo luận vấn đề này được. Ông cũng tha thiết đề nghị được Quốc hội quyết về chủ trương đầu tư tại kỳ họp được khai mạc vào tháng 5 tới, nếu không thì “sẽ chậm”.

Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Trần Đình Đàn cho rằng, để thông qua chủ trương thì lý lẽ phải thuyết phục. “Bộ trưởng nói 12 năm thu hồi vốn nhưng vốn cho đầu tư phương tiện chỉ chiếm 45% thì điều đó không thuyết phục, phải thu hồi cả 55,853 tỷ”.

Tán thành với đề nghị của Chính phủ trình Quốc hội dự án này, song Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị chưa quyết định cụ thể tại kỳ họp thứ bảy, để các đại biểu Quốc hội có thêm thời gian nghiên cứu.

Tuy nhiên, kết thúc phiên thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Kiên đề nghị Chính phủ chuẩn bị thông tin kỹ hơn để trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư ngay tại kỳ họp thứ bảy (được khai mạc vào ngày 20/5 tới).